Сярод вышэйшых кіраўнікоў Беларусі жанчын можна пералічыць па пальцах. Кажучы пра ўладу, нельга не ўзгадаць Натальлі Пяткевіч, першай намесьніцы кіраўніка адміністрацыі прэзыдэнта. У Беларусі толькі адна жанчына-міністар — Ганна Дэйка, якая ачольвае Міністэрства па падатках і зборах. Ці можа сучасная жанчына дасягнуць кар’ерных вышыняў і адначасова быць клапатлівай маці, добрай жонкай, трымаць утульны і цёплы дом? Ці перашкода ў дасягненьні кар’еры — дзеці?
Ці магчыма пасьпяхова сумяшчаць мацярынства і кар’еру? Як паказвае ўсясьветная практыка — можна. У Фінляндыі і Нарвэгіі больш за палову міністэрскіх партфэляў належыць жанчынам (58% і 56% адпаведна). Можна прыгадаць пачатак кар’еры гішпанскага міністра абароны Кармэ Чакон, якая прымала парад у 37 гадоў і была на 7-м месяцы цяжарнасьці. У Беларусі ж прыклад гендэрнай роўнасьці ў грамадзтве прыводзяць такі: у Полк міліцыі спэцыяльнага прызначэньня залічылі нядаўна 5 дзяўчат.
Дырэктар Менскага гарадзкога цэнтру сацыяльнага абслугоўваньня сям’і, сямейны псыхоляг Андрэй Туравец перакананы:
“Жанчыны, якія ва ўзросьце ад 18 да 30 гадоў пачалі займацца кар’ерай і прасунуліся ў гэтым, не задаволеныя, як складваецца іх сямейнае становішча. А тыя, якія займаліся ўладкаваньнем сямейнага жыцьця, у 30 гадоў не задаволеныя, як складваецца іх кар’ера. І яны намагаюцца з 28 да 40 гадоў дабіраць, кожная ў сваёй сфэры”.
Сярод пасьпяховых беларускіх жанчын-кіраўнікоў можна ўзгадаць старшыню Цэнтарвыбаркаму Лідзію Ярмошыну і старшыню праўленьня “Беларусбанку” Надзею Ермакову. Але яны зрабілі кар’еру, калі іх дзеці ўжо вырасьлі, да таго ж у Ярмошынай адзін сын, у Ермаковай — дзьве дачкі, што ня так ужо і шмат. Сярод прадстаўнікоў шоў-бізнэсу можна ўзгадаць пасьпяховых беларусак Анжаліку Агурбаш, Тамару Лісіцкую, Ларысу Грыбалёву…
Тэлевядучая, ды-джэй, пісьменьніца Тамара Лісіцкая мае трох маленькіх дзетак: 9-гадовага Мацьвея, 5-гадовую Кацю і немаўлятку Ігара, якому 6 месяцаў:
Тамара Лісіцкая“Мне лёгка гаварыць, бо ў мяне быў нейкі, так бы мовіць, задзел: я пачала нараджаць дзяцей, калі крыху адбылася ўжо і стала вядомая ў журналісцкіх, шоў-бізнэсоўскіх колах. Але на сёньняшні дзень я для сябе спакойна і сьвядома вырашыла: кар’ерай я не займаюся. Я займаюся дзецьмі, а калі ўжо застаецца нейкі маленькі кавалачак дня альбо ночы, я стараюся туды кар’еру кампактненька нагамі ўпіхнуць: нешта хуценька напісаць, зрабіць. Бо сумясьціць гэта вельмі складана. Але і ўпадаць у гістэрыку з гэтай нагоды таксама няма сэнсу”.
А вось малады кандыдат філялягічных навук Юнэля Сальнікава, якая мае, праўда, пакуль адну чатырохгадовую дачку, думае інакш:
“Я думаю, што можна беларускай жанчыне зрабіць кар’еру.Калі ёсьць такая ўстаноўка на кар’еру і на гарманічнае сумяшчэньне зь сям’ёй, зь дзецьмі, з мужам — яна гэта здолее зрабіць. Яна будзе ствараць адпаведнае атачэньне, каб зрабіць кар’еру, знаходзіць правільных людзей — нянек, дзядуляў, бабуль, навуковых кіраўнікоў, начальнікаў. Нават калі яна маці -адзіночка, яна жыве ў грамадзтве і ёсьць нейкі асяродак. Жанчына можа зрабіць усё, калі яна гэтага захоча”.
Але ёсьць і яшчэ адна праблема: не заўсёды гэта лёгка зрабіць, бо існуе стэрэатып, асабліва ў кіраўнікоў-мужчынаў, што жанчына павінна займацца дзецьмі, сям’ёй, а не рабіць кар’еру. Аляксей Іванавіч — дырэктар адной буйной саліднай фірмы:
“Перавага заўсёды аддавалася і аддаецца мужчынам. Хаця мужчыны могуць быць нашмат больш хлусьлівымі, яны і выпіваюць, і гуляюць, і на працу спазьняюцца, што жанчыны ніколі ня робяць… Але заплюшчваеш вочы на ўсе недахопы, і бярэш на працу мужчынаў”.
Не сакрэт, беларускія жанчыны нашмат больш адукаваныя за мужчынаў.Сярод жанчын 55% маюць вышэйшую і сярэднюю спэцыяльную адукацыі, сярод мужчынаў — толькі 38%. А вось жанчын-кіраўнікоў, згодна з афіцыйнай статыстыкай, толькі 19%. У сфэры навукі і адукацыі жанчыны вельмі пасьпяхова абараняюць дысэртацыі, пры чым, нават у стане цяжарнасьці, як Юнэля Сальнікава:
“У стане цяжарнасьці была абароненая дысэртацыя. Але пасьля нараджэньня дзіцяці я вучуся ў магістратуры, удзельнічаю ў шматлікіх праектах. Дзіця — у мяне не перашкода ў вытворчай дзейнасьці. Я не абмежаваная толькі сфэрай сям’і. Дзіця ня столькі замінае, колькі наадварот, падштурхоўвае, натхняе”.
Толькі ў ВНУ краіны 214 жанчын-прафэсараў, а сярод кіраўнікоў ўнівэрсытэтаў — толькі адна жанчына, рэктар Лінгвістычнага ўнівэрсытэту Натальля Баранава. Столь для навуковай кар’еры жанчыны — загадчыца катэдры.
І ўсё ж як працуючай жанчыне пасьпяваць і на працы, і ў сям’і?
Тамара Лісіцкая прызнаецца: “У мяне ёсьць нянька, інакш бы я не справілася. Трое дзяцей — вельмі цяжкое фізычнае і гаспадарчае выпрабаваньне. Аднаго праньня і прасаваньня кожны дзень столькі, што на гэта ўвесь дзень патрэбны. Таму ў нас ёсьць няня.Проста ня ведаю, як спраўляліся нашы маці без усялякіх сучасных гаспадарчых прыстасаваньняў і без дапамогі дадатковых людзей”.
Нянька, бабуля, безумоўна — гэта выйсьце, дапамога працуючай жанчыне. І цяпер многія бізнэс-лэдзі нараджаюць і працягваюць працаваць, каб забясьпечыць сям’ю, зарабляючы на гэтую самую няню.
Сямейны псыхоляг Андрэй Туравец перакананы: “Звычайна ў дзяцей тых, хто дамогся прафэсійных, кар’ерных вышынь, ёсьць асаблівасьці ў паводзінах, адхіленьні ў разьвіцьці, розныя праблемы. Нішто ня можа замяніць дзіцяці маці: ні нянькі, ні цудоўныя матэрыяльныя ўмовы, ні цацкі, кампутар. Адсутнасьць маці прыгнятае і нэрвовую сыстэму, уплывае на паводзінныя аспэкты дзіцяці, нягледзячы на тое, што побач добрая няня ці бабуля зь дзядулем”.
Тамара Лісіцкая, якая сьвядома паміж кар’ерай і дзецьмі абрала апошняе, перакананая: “Самае галоўнае, што я разумею: якія б ні былі зробленыя ці ня зробленыя праекты, быў посьпех ці не было, былі водгукі на маю працу ці не, станоўчыя яны альбо крытычныя — гэта ўсё не істотна ў параўнаньні зь дзецьмі. Вось дзеці — гэта пастаянная велічыня, якая часам раздражняе, часам стамляе, але заўсёды любімая і галоўная”.
Што да магчымасьці для жанчыны пасьпяхова сумяшчаць кар’еру і сям’ю, выхаваньне дзяцей, то сямейны псыхоляг Андрэй Туравец упэўнены:
“Верагоднасьць такога спалучэньня адно на мільён. Павінен скласьціся ўнікальны комплекс умоваў, які гэта забясьпечыць, але ў нашым жыцьці, у нашым побыце такі комплекс звычайна не складваецца”.
Ці магчыма пасьпяхова сумяшчаць мацярынства і кар’еру? Як паказвае ўсясьветная практыка — можна. У Фінляндыі і Нарвэгіі больш за палову міністэрскіх партфэляў належыць жанчынам (58% і 56% адпаведна). Можна прыгадаць пачатак кар’еры гішпанскага міністра абароны Кармэ Чакон, якая прымала парад у 37 гадоў і была на 7-м месяцы цяжарнасьці. У Беларусі ж прыклад гендэрнай роўнасьці ў грамадзтве прыводзяць такі: у Полк міліцыі спэцыяльнага прызначэньня залічылі нядаўна 5 дзяўчат.
Дырэктар Менскага гарадзкога цэнтру сацыяльнага абслугоўваньня сям’і, сямейны псыхоляг Андрэй Туравец перакананы:
“Жанчыны, якія ва ўзросьце ад 18 да 30 гадоў пачалі займацца кар’ерай і прасунуліся ў гэтым, не задаволеныя, як складваецца іх сямейнае становішча. А тыя, якія займаліся ўладкаваньнем сямейнага жыцьця, у 30 гадоў не задаволеныя, як складваецца іх кар’ера. І яны намагаюцца з 28 да 40 гадоў дабіраць, кожная ў сваёй сфэры”.
Сярод пасьпяховых беларускіх жанчын-кіраўнікоў можна ўзгадаць старшыню Цэнтарвыбаркаму Лідзію Ярмошыну і старшыню праўленьня “Беларусбанку” Надзею Ермакову. Але яны зрабілі кар’еру, калі іх дзеці ўжо вырасьлі, да таго ж у Ярмошынай адзін сын, у Ермаковай — дзьве дачкі, што ня так ужо і шмат. Сярод прадстаўнікоў шоў-бізнэсу можна ўзгадаць пасьпяховых беларусак Анжаліку Агурбаш, Тамару Лісіцкую, Ларысу Грыбалёву…
Тэлевядучая, ды-джэй, пісьменьніца Тамара Лісіцкая мае трох маленькіх дзетак: 9-гадовага Мацьвея, 5-гадовую Кацю і немаўлятку Ігара, якому 6 месяцаў:
А вось малады кандыдат філялягічных навук Юнэля Сальнікава, якая мае, праўда, пакуль адну чатырохгадовую дачку, думае інакш:
“Я думаю, што можна беларускай жанчыне зрабіць кар’еру.
Калі ёсьць такая ўстаноўка на кар’еру і на гарманічнае сумяшчэньне зь сям’ёй, зь дзецьмі, з мужам — яна гэта здолее зрабіць.
Але ёсьць і яшчэ адна праблема: не заўсёды гэта лёгка зрабіць, бо існуе стэрэатып, асабліва ў кіраўнікоў-мужчынаў, што жанчына павінна займацца дзецьмі, сям’ёй, а не рабіць кар’еру. Аляксей Іванавіч — дырэктар адной буйной саліднай фірмы:
“Перавага заўсёды аддавалася і аддаецца мужчынам. Хаця мужчыны могуць быць нашмат больш хлусьлівымі, яны і выпіваюць, і гуляюць, і на працу спазьняюцца, што жанчыны ніколі ня робяць… Але заплюшчваеш вочы на ўсе недахопы, і бярэш на працу мужчынаў”.
Не сакрэт, беларускія жанчыны нашмат больш адукаваныя за мужчынаў.
Не сакрэт, беларускія жанчыны нашмат больш адукаваныя за мужчынаў.
“У стане цяжарнасьці была абароненая дысэртацыя. Але пасьля нараджэньня дзіцяці я вучуся ў магістратуры, удзельнічаю ў шматлікіх праектах. Дзіця — у мяне не перашкода ў вытворчай дзейнасьці. Я не абмежаваная толькі сфэрай сям’і. Дзіця ня столькі замінае, колькі наадварот, падштурхоўвае, натхняе”.
Толькі ў ВНУ краіны 214 жанчын-прафэсараў, а сярод кіраўнікоў ўнівэрсытэтаў — толькі адна жанчына, рэктар Лінгвістычнага ўнівэрсытэту Натальля Баранава. Столь для навуковай кар’еры жанчыны — загадчыца катэдры.
І ўсё ж як працуючай жанчыне пасьпяваць і на працы, і ў сям’і?
Тамара Лісіцкая прызнаецца: “У мяне ёсьць нянька, інакш бы я не справілася. Трое дзяцей — вельмі цяжкое фізычнае і гаспадарчае выпрабаваньне. Аднаго праньня і прасаваньня кожны дзень столькі, што на гэта ўвесь дзень патрэбны. Таму ў нас ёсьць няня.
Проста ня ведаю, як спраўляліся нашы маці без усялякіх сучасных гаспадарчых прыстасаваньняў і без дапамогі дадатковых людзей.
Нянька, бабуля, безумоўна — гэта выйсьце, дапамога працуючай жанчыне. І цяпер многія бізнэс-лэдзі нараджаюць і працягваюць працаваць, каб забясьпечыць сям’ю, зарабляючы на гэтую самую няню.
Сямейны псыхоляг Андрэй Туравец перакананы: “Звычайна ў дзяцей тых, хто дамогся прафэсійных, кар’ерных вышынь, ёсьць асаблівасьці ў паводзінах, адхіленьні ў разьвіцьці, розныя праблемы. Нішто ня можа замяніць дзіцяці маці: ні нянькі, ні цудоўныя матэрыяльныя ўмовы, ні цацкі, кампутар. Адсутнасьць маці прыгнятае і нэрвовую сыстэму, уплывае на паводзінныя аспэкты дзіцяці, нягледзячы на тое, што побач добрая няня ці бабуля зь дзядулем”.
Тамара Лісіцкая, якая сьвядома паміж кар’ерай і дзецьмі абрала апошняе, перакананая: “Самае галоўнае, што я разумею: якія б ні былі зробленыя ці ня зробленыя праекты, быў посьпех ці не было, былі водгукі на маю працу ці не, станоўчыя яны альбо крытычныя — гэта ўсё не істотна ў параўнаньні зь дзецьмі. Вось дзеці — гэта пастаянная велічыня, якая часам раздражняе, часам стамляе, але заўсёды любімая і галоўная”.
Што да магчымасьці для жанчыны пасьпяхова сумяшчаць кар’еру і сям’ю, выхаваньне дзяцей, то сямейны псыхоляг Андрэй Туравец упэўнены:
“Верагоднасьць такога спалучэньня адно на мільён. Павінен скласьціся ўнікальны комплекс умоваў, які гэта забясьпечыць, але ў нашым жыцьці, у нашым побыце такі комплекс звычайна не складваецца”.
