1 кастрычніка спаўняецца 10 гадоў агульнабеларускай грамадзянскай культурніцкай кампаніі «Будзьма беларусамі», мэта якой — «паглыбленьне нацыянальнай ідэнтычнасьці беларусаў».
З дапамогай каардынатарак кампаніі Алены Макоўскай і Ніны Шыдлоўскай, а таксама камунікацыйнага кансультанта Андрэя Эзэрына Свабода сабрала 10 фактаў пра кампанію.
1. Да старту «Будзьма беларусамі» падштурхнула 90-годзьдзе абвяшчэньня БНР
Алена Макоўская ўспамінае, як у 2007 годзе ў Згуртаваньня беларусаў сьвету «Бацькаўшчына» зьявіўся пілётны праект — набліжалася 90-годзьдзе БНР.
«І хацелася вынесьці гэтае сьвяткаваньне за межы палітычнага фармату, каб яно пайшло шырэй, каб людзі, незалежна ад розных палітычных поглядаў, разумелі значнасьць і вартасьць гэтых падзей. І цягам некалькіх месяцаў мы ладзілі літаратурныя, музычныя, культурніцкія імпрэзы ў Менску і рэгіёнах, зьвязаныя менавіта зь юбілеем БНР.
Напачатку баяліся, што давядзецца зь Менску арганізоўваць імпрэзы ў рэгіёнах. А інтарэс паўсюль быў настолькі вялікі! Для нас было адкрыцьцё, наколькі была высокая цікавасьць, запатрабаванасьць, інтарэс, і мы зразумелі, што ідзём правільным шляхам», — кажа Алена.
А потым паўстала пытаньне: ці кожны год шукаць нейкія юбілеі, знакавыя падзеі, ці ўсё ж такі арганізаваць нейкую кампанію, якая б дапамагла беларусам пазнаёміцца зь беларускай культурай, з найлепшымі яе дасягненьнямі.
Ніна Шыдлоўская дадае, што на ніве беларускай культуры працавала шмат арганізацый, але гэтая праца выглядала для незаангажаваных людзей больш як кропкавая, разрозьненая, а ў пэўны пэрыяд грамадзка-палітычнага жыцьця яшчэ і як вельмі палітызаваная.
«І некаторыя асьцерагаліся, пабойваліся да гэтага далучацца. І таму на гэтым пазытыве — 90-годзьдзе БНР — менавіта праз культурна-асьветніцкую акцыю мы імкнуліся прадэманстраваць, што беларуская культура — гэта якраз той падмурак (як у гістарычнай рэтраспэктыве, так і ў сучасны пэрыяд), які дае апірышча для незалежнасьці сучаснай Беларусі. І тады, убачыўшы пазытыў, водгукі людзей, зацікаўленасьць, задумаліся, якім чынам працягнуць.
І чарговым разам, калі мы ехалі ў выправу, нас асяніла, што трэба пачынаць новую агульнанацыянальную кампанію ўнутры Беларусі», — расказала Ніна Шыдлоўская.
2. Чаму дзень народзінаў «Будзьма» 1 кастрычніка
Каардынатары кажуць, што спачатку яны плянавалі запусьціць кампанію ўвесну 2008 году, адразу ж пасьля сьвяткаваньня 90-годзьдзя БНР.
«Але ў краіне былі іншыя палітычныя кампаніі, парлямэнцкія выбары, і мы вырашылі ня зьмешвацца зь імі, а ісьці асобна. І, як толькі скончыліся ўсе выбары, тады мы і стартанулі з кампаніяй. 1 кастрычніка 2008 году адбылася прэс-канфэрэнцыя, на якой мы заявілі, што „Будзьма беларусамі“ пачынаецца; пра яе мэты і задачы. Напачатку было складана, даводзілася экспэрымэнтаваць, займацца вынаходніцтвам.
Пачыналі з культурных мерапрыемстваў, імпрэзаў, канцэртаў — далучаліся іншыя людзі, ініцыятывы. Але задача — выйсьці на іншы ўзровень, прыцягваць людзей, прасоўваць трэнд беларускага як сучаснага і пэрспэктыўнага. Першыя 2 гады зьбіралі аднадумцаў, партнэраў — дзясятак арганізацый пагадзіліся з намі працаваць пад такім моцным лёзунгам».
3. Хто прыдумаў назву «Будзьма беларусамі»?
Алена Макоўская кажа, што гэта была калектыўная, калегіяльная праца. Пачынала прыкладна 10 арганізацый і ініцыятыў, зьбіраліся разам і прыдумлялі. Было шмат спрэчак, не адзін моцны мазгавы штурм.
«Былі аналягі і з украінскай „будзьма“. Нам хацелася штосьці станоўчае, гістарычна беларускае і самасьцьвярджальнае. І нам здаецца, што мы знайшлі правільнае рашэньне. Так што гэта калектыўны выбар, канкрэтнага аўтарства няма», — прызнаецца каардынатарка кампаніі.
А потым асобы кампаніі пачалі шукаць прыметнікі: «Будзьма адметнымі», «Будзьма крэатыўнымі», «Будзьма творчымі» «Будзьма непаўторнымі», «Будзьма ўпартымі!», «Будзьма неабыякавымі», «Будзьма захопленымі», «Будзьма адказнымі», «Будзьма натхняльнымі», «Будзьма сумленнымі», «Будзьма зачараванымі», «Будзьма прыгожымі», «Будзьма закаханымі» і яшчэ некалькі дзясяткаў прыметнікаў...
4. «Будзьма» ўпершыню выйшла з адметнай візуальнай прадукцыяй
Людзі, якія хацелі паказаць, што яны зь Беларусі, станавіліся, так бы мовіць на два розныя полюсы: альбо апраналі штосьці з «Пагоняй» і бела-чырвона-белае, альбо колеры дзяржаўнага сьцяга.
«А пасярод не было нічога. І для людзей, якія не хацелі дэманстраваць свае палітычныя погляды, мы зрабілі прапанову, што можа быць пасярэдзіне — беларускім, нацыянальным. Калі распрацоўвалі лягатып кампаніі, было вельмі важна, каб ён пераклікаўся з гісторыяй, з вышыванымі арнамэнтамі. І вось гэтая форма піксэляў, квадрацікаў — яна вельмі гнуткая і сучасная, зьвязвае з кампутарнай эпохай, вельмі зручна кампанаваць, будаваць розныя вобразы», — кажа Алена Макоўская.
Ніна Шыдлоўская прыгадала гісторыю, як яна езьдзіла ў Берасьце на прэзэнтацыю кампаніі, сустракалася з чынавенствам, тлумачыла, з чым «Будзьма» заходзіць у іх прастору.
«Прэзэнтацыя была з прыгожымі фатаздымкамі, дзе з намі ўсясьветна вядомая фірма Husqvarna фэст «Аднак!» адкрывае, распавяла ўсё ў пазытыве. Пытаньне было практычна адно: «А чаму ў вас сымболіка ў бела-чырвоных колерах?» Я адматала некалькі фатаздымкаў назад, запыталася: «Вы ў лесе часта бываеце? Там шлягбаўмы перасьцерагальныя таксама бела-чырвоныя. Гэта таксама натуральна для нашай прасторы».
5. Талент зьбіраць вакол сябе цікавых людзей
Камунікацыйны кансультант Андрэй Эзэрын адзначае, што падмурак, на якім стаіць «Будзьма» — гэта асаблівы талент зьбіраць вакол сябе цікавых людзей.
«З самага пачатку кампанія працавала з найлепшымі. Мне пашанцавала, маю гонар, што і мяне сюды далучылі. Каманда сапраўды прабіла вельмі цікавыя рэчы — упершыню ў Беларусі.
Мне здаецца, што менавіта «Будзьма» выйшла з гета і стала шчыльна, сур’ёзна, стратэгічна працаваць, напрыклад, зь бізнэсам. Адзін з самых моцных прыкладаў — гэта фэстываль «Аднак!» — вельмі складаны праект, на такіх праектах пасівець можна! «Аднак!» не адбыўся б безь бізнэсоўцы Сяргея Скарахода, якога я прыцягнуў у каманду. А мяне далучыў да «Будзьма» Севярын Квяткоўскі.
«Колькі цікавых журналістаў, фатографаў далучыліся да кампаніі, бо калі стваралі які-небудзь прадукт, вельмі важная была якасьць. Калі беларускае, беларускамоўнае — яно павінна быць супэр! І адбывалася сынэргія: мы вучыліся ў іх, яны — у нас», — дадае Алена Макоўская.
Андрэй Эзэрын пералічыў толькі некаторыя праекты і асобы: музыкаў Лявона Вольскага, Зьмітра Вайцюшкевіча, Аляксандра Памідорава, Рамана Арлова, літаратараў Уладзімера Арлова, Віктара Марціновіча, мастацтвазнаўцу Сяргея Харэўскага, з дапамогай якога «Будзьма» выдала першую кніжку — пра менскі квартал Асмалоўку.
6. Фэстываль беларускамоўнай рэклямы «Аднак!»
У 2010 годзе «Будзьма» зладзіла Першы фэстываль беларускамоўнай рэклямы і камунікацый, які стаў традыцыйным — сёлета адбудзецца ўжо восьмы раз.
Каардынатары прыгадалі першую прэс-канфэрэнцыю перад фэстывалем у страўні «Камяніца», дзе сядзелі вельмі напружаныя, насьцярожаныя бізнэсоўцы, рэклямісты, якія казалі, што «беларуская мова — гэта каб вылучыцца, яна выкарыстоўваецца як інструмэнт, рэкляма па-беларуску ня мае пэрспэктывы». А якраз напярэдадні правялі сацыялягічнае дасьледаваньне, і 51% беларусаў адказалі, што гатовы атрымліваць інфармацыю па-беларуску.
«Можа быць, яны не гатовыя актыўна размаўляць, але пасіўна ўспрымаць беларускую мову гатовыя. Я кажу: давайце працаваць на іх. Вы ж рэклямісты — прагрэсіўныя, крэатыўныя, вы ж павінны гэтую плынь рухаць!», — кажа Алена Макоўская.
Далучыліся бізнэсоўцы — кіраўнік рэсурсу marketing.by Сяргей Скараход разам з «Будзьма беларусамі» стаў прасоўваць і раскручваць фэстываль, ён пранікся, шчыра паставіўся, яму было цікава — зусім не мэркантыльныя мэты былі.
«А праз фэстывалі Сяргей Скараход дапамог дагрукацца да бізнэс-асяродку з нашай беларушчынай. Калі мы пачыналі, у большасьці грамадзкіх арганізацый не было звычкі працаваць так, як працуе бізнэс-структура — з дакладнымі вытрыманымі пасьлядоўнымі крокамі, камунікацыяй падчас мерапрыемства, посткамунікацыяй, арганізацыяй працы ў офісе і гэтак далей.
Дзякуй Андрэю, мы і ў яго навучаліся многім падыходам і інструмэнтам зь бізнэсу. І мы ўжо ад нашых партнэраў з грамадзкіх арганізацый часам патрабавалі больш арганізаванай пасьлядоўнай працы. Бо бізнэс-мэханізмы задуманы для дасягненьня эфэкту, а ня толькі для працэсу. Мы і самі вучыліся карыстацца, і іншых вучылі», — дадае Ніна Шыдлоўская.
7. «Будзьма» запусьціла Цмока
Найлепшая баскетбольная каманда Беларусі перайменаваная ў «Цмокаў», улады Лепелю абмяркоўваюць цмока ў якасьці сымбалю раёну і пяты год ладзяць фэст «У госьці да лепельскага цмока», а на ўзроўні Менгарвыканкаму абмяркоўваецца праект Траецкага моста з гэтымі мітычнымі істотамі.
«Самыя пасьпяховыя праекты — сыстэмныя. Вобраз, які запусьціла „Будзьма“ з кампаніяй „У пошуках цмока“, пайшоў у народ. Гэта была мэта кампаніі — каб гэтай нацыянальнай глебай людзі карысталіся», — кажа Ніна Шыдлоўская.
Хоць напачатку ўсе адчувалі, што ідэя з цмокам была авантурнай, але яна захапіла ўсіх правакацыйнасьцю, навізной, а яшчэ тым, што цмок — герой шматлікіх беларускіх мітаў, легендаў і паданьняў.
«Баскетбольны клюб „Мінск-2006“ сам выйшаў на нас. Падчас прэзэнтацыі праекту „Ў пошуках цмока“ да нас прыйшоў трэнэр Аляксандар Куль. Ён настолькі прасякнуўся і захапіўся самой ідэяй цмока, які адлюстроўвае пласт гісторыі Беларусі! А баскетбалісты тады плянавалі зрабіць рэбрэндынг каманды. І Куль запытаўся, ці ня супраць мы, каб яны ўзялі цмока, якога мы „вывелі на паверхню“, і ўвасобілі і як назву, і як стыль сваёй каманды», — згадаў Андрэй Эзэрын.
І цяпер усе інфармацыйныя рэсурсы «Цмокаў» працуюць таксама і на «Будзьму» — білборды, рэкляма.
8. «Будзьма» зрабіла мульцік «Будзьма Беларусамі»
Цяпер мульцікі зьяўляюцца кожны год. А ў 2011 годзе гэта была падзея, рэвалюцыйная рэч — з пункту гледжаньня сьмелага падыходу.
«Спачатку мультфільм задумваўся як карпаратыўнае відэа аб ідэях кампаніі „Будзьма беларусамі“. А ўрэшце гэта стала мэсыджам пэўнага часу, а ня толькі кампаніі. Але шлях быў складаны. Была складанасьць сфармаваць ідэю. Рэклямныя арганізацыі нас не разумелі: вось калі робіш для банку, зразумела: банк дае пэўны сэрвіс. А як паказаць, што беларус становіцца беларусам, калі пачынае цаніць мову, культуру, як адбываецца транфармацыя?» — успамінае Алена Макоўская.
А Ніна Шыдлоўская адзначае менавіта чалавечы фактар — тады сышліся зоркі.
«Цудоўна на той момант атрымалася супасьці па нейкіх адчуваньнях часу, прасторы і патрэбы зь Юляй Ляшкевіч і Юляй Рудзіцкай. І там былі Лявон Вольскі і Аляксандар Памідораў! Ідэя падцягнула патрэбных людзей», — кажа Ніна Шыдлоўская.
Андрэй Эзэрын дадае, што сёньня на адным дыханьні глядзіцца гэты мультфільм. А былі і цяжкія моманты — усе ж творчыя людзі. Да таго ж чакалі, што хутка прыйдуць па гэты мульт.
Дарэчы, мульцік перакладзены на 7 моваў сьвету, а тым ліку на ангельскую, швэдзкую.
9. У «Будзьмы» часьцяком крадуць слоганы і «пазычаюць» ідэі
Але ў каардынатараў кампаніі асаблівай крыўды няма, кажа Ніна Шыдлоўская.
«Тут мяжа вельмі тонкая. Бо, з аднаго боку, мы ж усюды дэкляруем і зьяўляемся прыхільнікамі таго, каб нашы ідэі спараджалі вал іншых ідэй. Але былі такія моманты, калі нахабна і жорстка ў нас кралі, „пазычалі“. Скажам так, „заимствовали“: „Культура — гэта тое, што нас аб’ядноўвае“ — бачылі білборды дзяржаўныя? А першы наш плякат, які Міхал Анемпадыстаў рабіў: „Будзьма беларусамі — гэта тое, што нас аб’ядноўвае і робіць унікальнымі“.
І дзякуй Богу, што хоць такім чынам яно ідзе ў галовы людзей, пашыраецца. Мы не заўсёды маем магчымасьць самі разьмясьціць гэта на білбордзе, а дзяржава гэты лёзунг узяла і пашырае», — перакананыя каардынатары кампаніі.
Ніна Шыдлоўская дадае, што напачатку яны вельмі пільна, жорстка сачылі, дзе выкарыстоўваецца лягатып «Будзьмы» — на якіх акцыях, бо прынцыповым момантам была якасьць мерапрыемства.
«Скочвацца ў палітызаваны сэгмэнт мы не хацелі, калі замахнуліся даць пазытыў беларушчыне ў галовах незаангажаваных людзей. У першыя гады канфлікты былі нават зь сяброўскімі, партнэрскімі структурамі, якія не разумелі, чаму мы супраць выкарыстаньня нашага лягатыпу. У нас не выпадковы лягатып, не выпадковае спалучэньне колераў, і нам вельмі важна, каб гэта закладалася ў падсьвядомасьць беларусаў», — тлумачыць Ніна Шыдлоўская.
10. Што не атрымалася?
«Не атрымалася, каб праз 10 гадоў кожны беларус сказаў: «Так, я карыстаюся толькі беларускай мовай, бачу гісторыю Беларусі ў рэтраспэктыве эўрапейскай і гэтак далей», — кажа Алена Макоўская.
Шмат чаго не атрымалася і па дробязях, але ня ўсе працоўныя моманты, непаразуменьні атрымлівалі розгалас.
«Мы ніколі не рабілі інфармацыйнай нагоды з таго, што нам дзесьці адмовілі ў памяшканьні, забаранілі мерапрыемства. А было рознае: і забаранялі, і не пускалі, да гэтага часу бываюць непаразуменьні зь мясцовымі адміністрацыямі. Быў пэрыяд, калі нас не прапускалі ні празь якія абходныя шляхі, не прапускалі рэкляму нават культурных, музычных імпрэзаў у мэтро — на наземных афішах можна, у мэтро нельга. Усялякае бывала», — дадае Ніна Шыдлоўская.
Іншыя праекты «Будзьма беларусамі»:
- «Дранік-фэст»
- «Не маўчы па-беларуску»
- «Тузін.Перазагрузка»
- «Культура паляпшае жыцьцё»
- «Кірмашы праектаў», ток-шоў.
- «Разам да справы».
