Паляваньне на адміністратараў тэлеграм-чатаў беларуская міліцыя пачала яшчэ ў 2020 годзе. Ім прызначалі пакараньне па 3–6 гадоў пазбаўленьня волі. Нядаўна жыхара Менску асудзілі за адміністраваньне чатаў на 15 гадоў калёніі. Свабода даведалася, што гэта за чалавек.
У чым абвінавацілі прадпрымальніка зь Менску?
36-гадовы прадпрымальнік зь Менску Станіслаў Кузьміцкі быў затрыманы ў сьнежні 2021 году. Пазьней яго ўнесьлі ў сьпіс асоб, «датычных да тэрарыстычнай дзейнасьці». Менскі гарадзкі суд пакараў Станіслава 15 гадамі пазбаўленьня волі.
Яго абвінавачвалі па шасьці артыкулах Крымінальнага кодэксу:
— ч. 1 арт. 293 — масавыя беспарадкі;
— ч. 1 арт. 290-4 — стварэньне арганізацыі для ажыцьцяўленьня тэрарыстычнай дзейнасьці або ўдзел у ёй;
— ч. 1 арт. 361-1 — стварэньне экстрэмісцкага фармаваньня або ўдзел у ім;
— ч. 1 арт. 342 — арганізацыя і падрыхтоўка дзеяньняў, якія груба парушаюць грамадзкі парадак, або актыўны ўдзел у іх;
— ч. 3 арт. 361 — заклікі да мер абмежавальнага характару (санкцый), іншых дзеяньняў, накіраваных на прычыненьне шкоды нацыянальнай бясьпецы;
— ч. 3 арт. 130 — распальваньне расавай, нацыянальнай, рэлігійнай або іншай сацыяльнай варожасьці.
Паводле праваабаронцаў «Вясны», Кузьміцкі, «маючы перакручаныя каштоўнасьці і ілжывае разуменьне слова «патрыятызм», мэтанакіравана ўступіў у тэрарыстычную арганізацыю і ўзначаліў асобныя рэсурсы сеткі «...97». Ён адміністраваў больш за 30 чатаў.
«Абвінавачаны фармаваў склад экстрэмісцкіх супольнасьцяў, разьмяркоўваў ролі і арганізоўваў удзел іх сяброў у акцыях пратэсту. Акрамя гэтага, ён прымаў меры па згуртаваньні і павелічэньні колькасьці супольнасьцяў: маральна падтрымліваў іх у гутарках прыватнага характару, арганізоўваў правядзеньне сумеснага вольнага часу, распаўсюджваньне агітацыйнай прадукцыі, нанясеньне малюнкаў і надпісаў экстрэмісцкага характару на фасады будынкаў».
«Ён сам стварыў фірму з нуля, шмат працаваў, усім дапамагаў»
У сям’і, дзе выхоўваўся Станіслаў, пяць дзяцей. Аказалася, што яшчэ адзін ягоны брат адбывае пакараньне на «хіміі», таксама па палітычным артыкуле. У Станіслава была свая фірма па абслугоўваньні сыстэм відэаназіраньня і кантролю доступу. На волі яго чакаюць жонка, маці, браты і сястра.
«Наша маці адна гадавала пяцёра дзяцей. Станіслаў — мой старэйшы брат. Ён разумеў, што маці цяжка, стараўся ёй дапамагчы. Таму пасьля дзявятай клясы пайшоў вучыцца ў каледж у Маладэчна. Мы жылі ў Радашкавічах, раней — у Казахстане. Для мяне ён найлепшы старэйшы брат, ён заўсёды быў і ёсьць для мяне прыкладам і гонарам. Я яго люблю і паважаю. Ён рана выехаў з дому, каб вучыцца, і яшчэ мог і маці дапамагаць. Працаваў усё жыцьцё на дзьвюх працах, сваю фірму зрабіў сам з нуля. Ён разумны і мэтанакіраваны», — расказаў брат асуджанага Вячаслаў.
Ён кажа, што да 2020 году Станіслаў ня ўдзельнічаў ані ў якіх пратэстах ці палітычнай дзейнасьці.
«Уладу ён асуджаў, але актыўнасьці аніякай не праводзіў. Яго затрымалі ў сьнежні 2021 году. Яны з жонкай чакалі майстра па рамонце бытавой тэхнікі, але прыйшоў КДБ», — кажа брат.
Два тыдні, па ягоных словах, сям’я ня мела ніякай інфармацыі пра Станіслава, хоць яго і шукалі ўсюды.
«Мы ўсюды пісалі, тэлефанавалі, шукалі яго. Нас усе проста „пасылалі“. Праз два тыдні мы атрымалі ад яго ліст, што ён у СІЗА КДБ. Пасьля яго перавялі ў СІЗА на Валадарскага, дзе ён сядзіць і сёньня», — кажа Вячаслаў.
Ён лічыць, што брату далі вялізарны тэрмін таму, што «прыплялі» тэрарыстычную дзейнасьць.
«Я ня ведаю — ці сапраўды ён быў адміністратарам чатаў. Але на той момант, у якім яго абвінавачваюць, тыя чаты не былі экстрэмісцкімі, тым больш — тэрарыстычнымі. Што зь ім, за што менавіта судзілі і як? Мы ня ведаем. Суд быў закрыты. Адвакаты нічога ня кажуць. У лістах ён ня можа напісаць праўду», — дадаў брат.
Як раней судзілі адміністратараў тэлеграм-чатаў?
Нямала людзей трапілі пад крымінальны перасьлед за адміністраваньне тэлеграм-чатаў. У траўні 2021 году адміністратар тэлеграм-чату «Минск. Перекрытие дорог. Чат» Дзьмітрый Сінкевіч атрымаў два гады калёніі.
За адміністраваньне чату «Армия с народом» Сяргей Коршун атрымаў 4 з паловай гады пазбаўленьня волі.
Беларуску Яну Пінчук затрымалі ў Санкт-Пецярбургу на запыт беларускіх міліцыянтаў за адміністраваньне тэлеграм-чатаў. Яе перадалі беларускім уладам. Яне пагражае да 19 гадоў пазбаўленьня волі, бо абвінавацілі яе ў «паклёпе», «незаконных дзеяньнях з пэрсанальнымі дадзенымі», «распальваньні варожасьці», «стварэньні і кіраваньні экстрэмісцкім фармаваньнем», «закліках да дзеяньняў супраць нацыянальнай бясьпекі».
Раней меркавалася, што некаторым адміністратарам, імаверна, удалося пазьбегнуць крымінальнага перасьледу. Напрыклад, у лютым 2022 году супрацоўніца БТ Ксенія Лебедзева выпусьціла сюжэт — гутарку з адміністратаркай розных чатаў з прыстаўкай «97%» (прызнаныя ўладамі экстрэмісцкімі. — РС) Тацянай Курылінай.
Прапагандыстка Лебедзева сьцьвярджала, што Тацяна — адна з тых, хто пасьля выезду за мяжу вырашыў «перагледзець свае погляды і вярнуцца ў Беларусь», «загладзіць віну» і выступіць па БТ. У сюжэце жыхарка Гомля расказала пра супрацоўніцтва са Сьцяпанам Пуцілам (Nexta, супольнасьць сацыяльных сетак якога прызнаная «тэрарыстычнай арганізацыяй». — РС). Тацяна казала, што чаты «97%» цяпер «бессэнсоўныя» і што яна, «безумоўна, стамілася».
Знаёмыя Тацяны, якія цяпер жывуць у Польшчы, былі зьдзіўленыя, калі ўбачылі яе прызнаньні на беларускай тэлевізіі. Яны выстаўляюць шэраг вэрсій, чаму Тацяна вырашыла вярнуцца ў Беларусь. Сярод іх — любоўная гісторыя, хвароба, немагчымасьць знайсьці сябе ў Польшчы, праблемы з легалізацыяй. Пазьней знаёмыя Тацяны паведамілі Свабодзе, што, праўдападобна, яе выманілі прыехаць у Беларусь, і цяпер яна цяпер знаходзіцца ў СІЗА. Праверыць гэтую інфармацыю пакуль няма магчымасьці.
