Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Ужо сёньня: гадавіна пераходу на грыгарыянскі каляндар


Ілюстрацыйнае фота
Ілюстрацыйнае фота

Падзеі 4 кастрычніка ў беларускай і сусьветнай гісторыі.

Дата дня

4 кастрычніка 1582 году па ўказе Папы Рымскага Грыгорыя XIII наступіў пераход на новы каляндар, які быў названы грыгарыянскім.

Дзень у гісторыі

1535 — з друку выйшла першая ў сьвеце Біблія на ангельскай мове. Вартая ўвагі акалічнасьць: беларусы дзякуючы Скарыну атрымалі сваю Біблію па-беларуску ў 1517 годзе, амаль на дваццаць гадоў раней за ангельцаў.

Ці добра вы ведаеце жыцьцё і дзейнасьць Францішка Скарыны? ТЭСТ

Ці добра вы ведаеце жыцьцё і дзейнасьць Францішка Скарыны? ТЭСТ

6 жніўня 1517 году ў Празе беларускі асьветнік і першадрукар Францішак Скарына пачаў выданьне Бібліі на старабеларускай мове. Гэты дзень лічыцца пачаткам беларускага кнігадрукаваньня. Праверце сябе, ці добра вы ведаеце жыцьцё, дзейнасьць і эпоху Скарыны.

ВАШ ВЫНІК: 2 з 5

Паспрабаваць яшчэ раз

Так, найбольш верагоднай датай большасьць гісторыкаў лічыць прамежак часу паміж 1485 і 1490 гадамі. У апошнія гады праскі навуковец Ільля Лямешкін выступіў з гіпотэзай, што Скарына нарадзіўся ў 1470 годзе, але абсалютная большасьць гісторыкаў з гэтым ня згодныя. У выпадку нараджэньня ў 1470 годзе Скарыну падчас абароны на ступень доктара мэдыцыны ў Падуі павінна было б быць 42 гады, і тады робіцца не зразумелым, чаму падчас прадстаўленьня на экзамэне будучага першадрукара тройчы назвалі юнаком.

Не, найбольш верагоднай датай большасьць гісторыкаў лічыць прамежак часу паміж 1485 і 1490 гадамі. У апошнія гады праскі навуковец Ільля Лямешкін выступіў з гіпотэзай, што Скарына нарадзіўся ў 1470 годзе, але абсалютная большасьць гісторыкаў з гэтым ня згодныя. У выпадку нараджэньня ў 1470 годзе Скарыну падчас абароны на ступень доктара мэдыцыны ў Падуі павінна было б быць 42 гады, і тады робіцца не зразумелым, чаму падчас прадстаўленьня на экзамэне будучага першадрукара тройчы назвалі юнаком.

Не, найбольш верагоднай датай большасьць гісторыкаў лічыць прамежак часу паміж 1485 і 1490 гадамі. У апошнія гады праскі навуковец Ільля Лямешкін выступіў з гіпотэзай, што Скарына нарадзіўся ў 1470 годзе, але абсалютная большасьць гісторыкаў з гэтым ня згодныя. У выпадку нараджэньня ў 1470 годзе Скарыну падчас абароны на ступень доктара мэдыцыны ў Падуі павінна было б быць 42 гады, і тады робіцца не зразумелым, чаму падчас прадстаўленьня на экзамэне будучага першадрукара тройчы назвалі юнаком.

Так, сям'я Скарыны была вельмі багатаю. Скарыны мелі дом у Полацкім замку, што было асабліва пачэсна, а таксама дом у Вялікім пасадзе побач з чатырма бурмістрамі Полацку. На зямельных пляцах Скарынаў у Полацку жыло больш за 20 мяшчан. У сям'і быў вялікі загарадны дом, бортніцкія промыслы і вёска з прыгоннымі сялянамі. Толькі дзякуючы гэтаму бацька першадрукара купец Лука Скарына змог аплаціць навучаньне сына за мяжой.

Сям'я Скарыны была вельмі багатаю. Скарыны мелі дом у Полацкім замку, што было асабліва пачэсна, а таксама дом у Вялікім пасадзе побач з чатырма бурмістрамі Полацку. На зямельных пляцах Скарынаў у Полацку жыло больш за 20 мяшчан. У сям'і быў вялікі загарадны дом, бортніцкія промыслы і вёска з прыгоннымі сялянамі. Толькі дзякуючы гэтаму бацька першадрукара купец Лука Скарына змог аплаціць навучаньне сына за мяжой.

Сям'я Скарыны была вельмі багатаю. Скарыны мелі дом у Полацкім замку, што было асабліва пачэсна, а таксама дом у Вялікім пасадзе побач з чатырма бурмістрамі Полацку. На зямельных пляцах Скарынаў у Полацку жыло больш за 20 мяшчан. У сям'і быў вялікі загарадны дом, бортніцкія промыслы і вёска з прыгоннымі сялянамі. Толькі дзякуючы гэтаму бацька першадрукара купец Лука Скарына змог аплаціць навучаньне сына за мяжой.

Так, чацьвёртым. Славянскія кнігі пачаў выдаваць немец Швайпальт Фіёль у польскім горадзе Кракаве. У 1491 годзе ён выдаў «Актоіх». Да 1493 году Фіёль выдаў яшчэ тры кнігі. У 1494-95 гадах дзьве царкоўнаславянскія кнігі выйшлі у чарнагорскім горадзе Цэтыне. А ў 1508, 1510 і 1512 гадах тры царкоўнаславянскія кнігі выйшлі ў румынскім горадзе Тыргавіштэ. Наступным быў Скарына.

Не, чацьвёртым. Славянскія кнігі пачаў выдаваць немец Швайпальт Фіёль у польскім горадзе Кракаве. У 1491 годзе ён выдаў «Актоіх». Да 1493 году Фіёль выдаў яшчэ тры кнігі. У 1494-95 гадах дзьве царкоўнаславянскія кнігі выйшлі у чарнагорскім горадзе Цэтыне. А ў 1508, 1510 і 1512 гадах тры царкоўнаславянскія кнігі выйшлі ў румынскім горадзе Тыргавіштэ. Наступным быў Скарына.

Не, чацьвёртым. Славянскія кнігі пачаў выдаваць немец Швайпальт Фіёль у польскім горадзе Кракаве. У 1491 годзе ён выдаў «Актоіх». Да 1493 году Фіёль выдаў яшчэ тры кнігі. У 1494-95 гадах дзьве царкоўнаславянскія кнігі выйшлі у чарнагорскім горадзе Цэтыне. А ў 1508, 1510 і 1512 гадах тры царкоўнаславянскія кнігі выйшлі ў румынскім горадзе Тыргавіштэ. Наступным быў Скарына.

Не, Псалтыр. У прадмове Скарына патрыятычна напісаў: «И видечы таковые пожиткы в так малой книзе, я, Францишек, Скоринин сын с Полоцька, в лекарскых науках доктор, повелел есми Псалтырю тиснути рускыми словами а словенскым языком... к пожитку посполитого доброго, наболей з тое причины, иже мя милостивый бог с того языка на свет пустил».

Так, Псалтыр. У прадмове Скарына патрыятычна напісаў: «И видечы таковые пожиткы в так малой книзе, я, Францишек, Скоринин сын с Полоцька, в лекарскых науках доктор, повелел есми Псалтырю тиснути рускыми словами а словенскым языком... к пожитку посполитого доброго, наболей з тое причины, иже мя милостивый бог с того языка на свет пустил».

Не, Псалтыр. У прадмове Скарына патрыятычна напісаў: «И видечы таковые пожиткы в так малой книзе, я, Францишек, Скоринин сын с Полоцька, в лекарскых науках доктор, повелел есми Псалтырю тиснути рускыми словами а словенскым языком... к пожитку посполитого доброго, наболей з тое причины, иже мя милостивый бог с того языка на свет пустил».

Так, Францішак Скарына. У гэтай гравюры Скарына троху «пахуліганіў», што было нормай у часы Рэнэсансу. На гравюры выяўлена вайсковая калёна габрэяў, якія выходзяць з Эгіпту і нясуць пераносны храм — скінію. Месца ў калёне было жорстка рэглямэнтаванае для кожнага роду. Але ў Бібліі Скарыны на ваярах рыцарскія латы ВКЛ XVI стагодзьдзя, над калёнай лунаюць сьцягі з гербамі Астроскіх, Радзівлаў і Гаштольдаў, а на чале войска ідзе сам Скарына са сьцягам, на якім выяўлены яго герб — Сонца і Месяц.

Не, Францішак Скарына. У гэтай гравюры Скарына троху «пахуліганіў», што было нормай у часы Рэнэсансу. На гравюры выяўлена вайсковая калёна габрэяў, якія выходзяць з Эгіпту і нясуць пераносны храм — скінію. Месца ў калёне было жорстка рэглямэнтаванае для кожнага роду. Але ў Бібліі Скарыны на ваярах рыцарскія латы ВКЛ XVI стагодзьдзя, над калёнай лунаюць сьцягі з гербамі Астроскіх, Радзівлаў і Гаштольдаў, а на чале войска ідзе сам Скарына са сьцягам, на якім выяўлены яго герб — Сонца і Месяц.

Не, Францішак Скарына. У гэтай гравюры Скарына троху «пахуліганіў», што было нормай у часы Рэнэсансу. На гравюры выяўлена вайсковая калёна габрэяў, якія выходзяць з Эгіпту і нясуць пераносны храм — скінію. Месца ў калёне было жорстка рэглямэнтаванае для кожнага роду. Але ў Бібліі Скарыны на ваярах рыцарскія латы ВКЛ XVI стагодзьдзя, над калёнай лунаюць сьцягі з гербамі Астроскіх, Радзівлаў і Гаштольдаў, а на чале войска ідзе сам Скарына са сьцягам, на якім выяўлены яго герб — Сонца і Месяц.

Так, друкара. У лісьце, напісаны прускім герцагам Альбрэхтам 26 траўня 1530 году віленскаму ваяводу Гаштольду, Альбрэхт скардзіўся, што пры ад'езьдзе з Каралеўца Скарына забраў з сабой і мясцовага друкара. З гэтага вынікае, што асьветнік зьбіраўся далей выдаваць кнігі. Але гісторыкі пакуль што нічога ня ведаюць пра нейкія выданьні Скарыны пасьля 1530 году. У герцага Альбрэхта Скарына працаваў лекарам.

Не, друкара. У лісьце, напісаны прускім герцагам Альбрэхтам 26 траўня 1530 году віленскаму ваяводу Гаштольду, Альбрэхт скардзіўся, што пры ад'езьдзе з Каралеўца Скарына забраў з сабой і мясцовага друкара. З гэтага вынікае, што асьветнік зьбіраўся далей выдаваць кнігі. Але гісторыкі пакуль што нічога ня ведаюць пра нейкія выданьні Скарыны пасьля 1530 году. У герцага Альбрэхта Скарына працаваў лекарам.

Не, друкара. У лісьце, напісаны прускім герцагам Альбрэхтам 26 траўня 1530 году віленскаму ваяводу Гаштольду, Альбрэхт скардзіўся, што пры ад'езьдзе з Каралеўца Скарына забраў з сабой і мясцовага друкара. З гэтага вынікае, што асьветнік зьбіраўся далей выдаваць кнігі. Але гісторыкі пакуль што нічога ня ведаюць пра нейкія выданьні Скарыны пасьля 1530 году. У герцага Альбрэхта Скарына працаваў лекарам.

Не, у 1532. Гэта здарылася пасьля таго, як пазнанскія габрэі засадзілі Скарыну ў турму за даўгі нябожчыка брата Івана. Але віленскі біскуп Ян, у якога Скарына доўга быў сакратаром, дамогся ад свайго бацькі караля Польшчы і Вялікага князя Літоўскага Жыгімонта І Старога выданьня дзьвюх беспрэцэдэнтных грамат, якія надалі Скарыну недатыкальны статус на ўсёй тэрыторыі Польшчы і Вялікага княства Літоўскага. З таго часу ніхто ня меў права яго затрымліваць ці перасьледаваць.

Так, у 1532. Гэта здарылася пасьля таго, як пазнанскія габрэі засадзілі Скарыну ў турму за даўгі нябожчыка брата Івана. Але віленскі біскуп Ян, у якога Скарына доўга быў сакратаром, дамогся ад свайго бацькі караля Польшчы і Вялікага князя Літоўскага Жыгімонта І Старога выданьня дзьвюх беспрэцэдэнтных грамат, якія надалі Скарыну недатыкальны статус на ўсёй тэрыторыі Польшчы і Вялікага княства Літоўскага. З таго часу ніхто ня меў права яго затрымліваць ці перасьледаваць.

Не, у 1532. Гэта здарылася пасьля таго, як пазнанскія габрэі засадзілі Скарыну ў турму за даўгі нябожчыка брата Івана. Але віленскі біскуп Ян, у якога Скарына доўга быў сакратаром, дамогся ад свайго бацькі караля Польшчы і Вялікага князя Літоўскага Жыгімонта І Старога выданьня дзьвюх беспрэцэдэнтных грамат, якія надалі Скарыну недатыкальны статус на ўсёй тэрыторыі Польшчы і Вялікага княства Літоўскага. З таго часу ніхто ня меў права яго затрымліваць ці перасьледаваць.

Так, гэта кароль Польшчы і Вялікі князь Літоўскі Жыгімонт ІІ Аўгуст. У 1552 годзе ў інструкцыі для пасла ў Ватыкане кароль напісаў: «...Калі ў валадараньне нашага богададзенага бацькі нейкі ягоны падданы, вядомы набожным намерам, вырашыўшы надрукаваць і выдаць на рускай мове Сьвятое Пісаньне, прыбыў да маскавітаў, гэтыя кнігі былі публічна спаленыя на загад князя, таму што былі выдадзеныя падданым рымскай царквы і ў месцах, якія падлягаюць яе ўладзе». Большасьць гісторыкаў лічаць, што гэта быў Скарына. Іншых кандыдатаў на гэтую ролю гісторыя ня мае.

Не, гэта кароль Польшчы і Вялікі князь Літоўскі Жыгімонт ІІ Аўгуст. У 1552 годзе ў інструкцыі для пасла ў Ватыкане кароль напісаў: «...Калі ў валадараньне нашага богададзенага бацькі нейкі ягоны падданы, вядомы набожным намерам, вырашыўшы надрукаваць і выдаць на рускай мове Сьвятое Пісаньне, прыбыў да маскавітаў, гэтыя кнігі былі публічна спаленыя на загад князя, таму што былі выдадзеныя падданым рымскай царквы і ў месцах, якія падлягаюць яе ўладзе». Большасьць гісторыкаў лічаць, што гэта быў Скарына. Іншых кандыдатаў на гэтую ролю гісторыя ня мае.

Не, гэта кароль Польшчы і Вялікі князь Літоўскі Жыгімонт ІІ Аўгуст. У 1552 годзе ў інструкцыі для пасла ў Ватыкане кароль напісаў: «...Калі ў валадараньне нашага богададзенага бацькі нейкі ягоны падданы, вядомы набожным намерам, вырашыўшы надрукаваць і выдаць на рускай мове Сьвятое Пісаньне, прыбыў да маскавітаў, гэтыя кнігі былі публічна спаленыя на загад князя, таму што былі выдадзеныя падданым рымскай царквы і ў месцах, якія падлягаюць яе ўладзе». Большасьць гісторыкаў лічаць, што гэта быў Скарына. Іншых кандыдатаў на гэтую ролю гісторыя ня мае.

Не, Марціна Лютэра. Менавіта пра гэта Баўтарамей Капітар напісаў артыкула пад назвай «Гістарычнае пытаньне пра доктара мэдычнага факультэта Прагі Францішка Скарыну, які інтрыгаваў супраць доктара Марціна Лютэра». Пра гэта доўга спрачаліся гісторыкі ХІХ стагодзьдзя, але ў ХХ стагодзьдзі расейскі прафэсар Яўген Неміроўскі канчаткова даказаў, што ў 1925 годзе Скарына ня мог сустракацца зь Лютэрам, бо якраз тады прымаў з друку ў Вільні «Апостала» – апошнюю зь вядомых нам ягоных кніг.

Не, Марціна Лютэра. Менавіта пра гэта Баўтарамей Капітар напісаў артыкула пад назвай «Гістарычнае пытаньне пра доктара мэдычнага факультэта Прагі Францішка Скарыну, які інтрыгаваў супраць доктара Марціна Лютэра». Пра гэта доўга спрачаліся гісторыкі ХІХ стагодзьдзя, але ў ХХ стагодзьдзі расейскі прафэсар Яўген Неміроўскі канчаткова даказаў, што ў 1925 годзе Скарына ня мог сустракацца зь Лютэрам, бо якраз тады прымаў з друку ў Вільні «Апостала» – апошнюю зь вядомых нам ягоных кніг.

Так, Марціна Лютэра. Менавіта пра гэта Баўтарамей Капітар напісаў артыкула пад назвай «Гістарычнае пытаньне пра доктара мэдычнага факультэта Прагі Францішка Скарыну, які інтрыгаваў супраць доктара Марціна Лютэра». Пра гэта доўга спрачаліся гісторыкі ХІХ стагодзьдзя, але ў ХХ стагодзьдзі расейскі прафэсар Яўген Неміроўскі канчаткова даказаў, што ў 1925 годзе Скарына ня мог сустракацца зь Лютэрам, бо якраз тады прымаў з друку ў Вільні «Апостала» – апошнюю зь вядомых нам ягоных кніг.

Не, і там, і там. У XVI ст. кнігі Бібліі Скарыны актыўна перапісвалі. Да ХХ ст. дайшло прынамсі дзьве рукапісныя Бібліі, якія зьмяшчаюць пераклады і прадмовы Скарыны, не вядомыя ў друкаваным выглядзе. Адзін такі рукапіс загінуў у Варшаве падчас Другой сусьветнай вайны, а другі ў ХІХ ст. быў падзелены на дзьве часткі, якія цяпер захоўваюцца ў Львове і Санкт-Пецярбургу. У Варшаўскім рукапісе былі не вядомыя ў друкаваным выглядзе дзьве кнігі «Параліпамэнан» (або «Летапісаў»), чатыры кнігі «Эздры» і кніга «Тобіі». У львоўскім фрагмэнце маюцца дзьве кнігі «Летапісаў», а ў санкт-пецярбурскім — кнігі «Эздры», «Тобіі», «Макабэяў» і 16 кніг прарокаў.

Не, і там, і там. У XVI ст. кнігі Бібліі Скарыны актыўна перапісвалі. Да ХХ ст. дайшло прынамсі дзьве рукапісныя Бібліі, якія зьмяшчаюць пераклады і прадмовы Скарыны, не вядомыя ў друкаваным выглядзе. Адзін такі рукапіс загінуў у Варшаве падчас Другой сусьветнай вайны, а другі ў ХІХ ст. быў падзелены на дзьве часткі, якія цяпер захоўваюцца ў Львове і Санкт-Пецярбургу. У Варшаўскім рукапісе былі не вядомыя ў друкаваным выглядзе дзьве кнігі «Параліпамэнан» (або «Летапісаў»), чатыры кнігі «Эздры» і кніга «Тобіі». У львоўскім фрагмэнце маюцца дзьве кнігі «Летапісаў», а ў санкт-пецярбурскім — кнігі «Эздры», «Тобіі», «Макабэяў» і 16 кніг прарокаў.

Так, і там, і там. У XVI ст. кнігі Бібліі Скарыны актыўна перапісвалі. Да ХХ ст. дайшло прынамсі дзьве рукапісныя Бібліі, якія зьмяшчаюць пераклады і прадмовы Скарыны, не вядомыя ў друкаваным выглядзе. Адзін такі рукапіс загінуў у Варшаве падчас Другой сусьветнай вайны, а другі ў ХІХ ст. быў падзелены на дзьве часткі, якія цяпер захоўваюцца ў Львове і Санкт-Пецярбургу. У Варшаўскім рукапісе былі не вядомыя ў друкаваным выглядзе дзьве кнігі «Параліпамэнан» (або «Летапісаў»), чатыры кнігі «Эздры» і кніга «Тобіі». У львоўскім фрагмэнце маюцца дзьве кнігі «Летапісаў», а ў санкт-пецярбурскім — кнігі «Эздры», «Тобіі», «Макабэяў» і 16 кніг прарокаў.

Радыё Свабода © 2023 Радыё Свабода


1957 — Савецкі Саюз запусьціў у космас першы штучны спадарожнік Зямлі.

У гэты дзень нарадзіліся

1750 — польскі паэт Францішак Дыянізі Князьнін (нарадзіўся ў Віцебску).

1816 Эжэн Пацье, францускі паэт, удзельнік Парыскай камуны, які ўвайшоў у гісторыю як аўтар «Інтэрнацыяналу».

1895 — амэрыканскі камэдыйны актор Бастэр Кітан, адзін з найвыдатнейшых комікаў нямога кінэматографу.

1941 — амэрыканская пісьменьніца Эн Райс, аўтарка бэстсэлераў пра вампіраў.

1978 — беларуская балерына Марына Вежнавец.

У памяці

1669 — галяндзкі мастак Рэмбрант.

Рэмбрант, аўтапартрэт (дэталь).
Рэмбрант, аўтапартрэт (дэталь).

1947 — нямецкі фізык Макс Плянк, які ўвёў у фізыку тэрмін «квант».

1957 — СССР запусьціў першы штучны спадарожнік Зямлі.

1970 — амэрыканская сьпявачка Джэніс Джоплін.

1980 — у аўтамабільнай катастрофе загінуў першы сакратар ЦК КПБ Пятро Машэраў.

Леанід Брэжнеў уручае Пятру Машэраву зорку Героя сацыялістычнай працы і ордэн Леніна. Менск, 25 чэрвеня 1978 г.
Леанід Брэжнеў уручае Пятру Машэраву зорку Героя сацыялістычнай працы і ордэн Леніна. Менск, 25 чэрвеня 1978 г.

1981 — беларускі грэка-каталіцкі біскуп Часлаў Сіповіч, апостальскі візытатар беларусаў-каталікоў, заснавальнік Скарынаўскай бібліятэкі ў Лёндане.

Зьлева направа: Міхась Булыга, Браніслаў Курага-Скрага, Франціш Бартуль, а. Часлаў Сіповіч, Аляксандар Надсан, Павал Асіповіч, Павал Навара, Янка Мазура, Міхась Баяроўскі. Лёндан, 1952
Зьлева направа: Міхась Булыга, Браніслаў Курага-Скрага, Франціш Бартуль, а. Часлаў Сіповіч, Аляксандар Надсан, Павал Асіповіч, Павал Навара, Янка Мазура, Міхась Баяроўскі. Лёндан, 1952

2007Яўген Будзінас, беларускі пісьменьнік і журналіст.

Яўген Будзінас і Генадзь Грушавы
Яўген Будзінас і Генадзь Грушавы

Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG