Прапановы аб празрыстасьці выбарчага працэсу былі накіраваныя ў Цэнтравыбаркам ад імя Беларускага Хэльсынскага камітэту.
Зыходзячы з досьведу нацыянальнага і міжнароднага назіраньня, грунтуючыся на ацэнках выніковай справаздачы місіі БДІПЧ АБСЭ, прадстаўнікі кампаніі вылучылі чатыры асноўныя прапановы, якія б маглі істотна падвысіць празрыстасьць выбарчага працэсу ў Беларусі.
1. Адкрыты падлік галасоў з дэманстрацыяй бюлетэняў назіральнікам
Выбарчы кодэкс не вызначае канкрэтны спосаб падліку галасоў, а таксама парадак разьмеркаваньня абавязкаў паміж чальцамі ўчастковых камісій. Гэтыя пытаньні ня ўрэгуляваныя і ў зборы мэтадычных матэрыялаў для ўчастковых камісій.
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Каранавірус як заслона ад дэмакратыі. Улады выкарыстоўваюць пандэмію, каб абмежаваць празрыстасьць выбараўКожнаму чальцу раздаецца пэўная колькасьць бюлетэняў, якія адначасова падлічваюцца. Аднак пры такім спосабе сябры камісіі ведаюць толькі лічбы, вызначаныя імі самімі. Належная рэалізацыя ч. 3 арт. 55 Выбарчага кодэксу магчымая толькі ў тым выпадку, калі кожнаму чальцу ўчастковай камісіі дазволена ўдзельнічаць у агульным падліку бюлетэняў, непасрэдна аглядаць кожны зь іх і пазнаку, пастаўленую ў ім выбарнікам.
Згодна са справаздачай місіі БДІПЧ АБСЭ па выніках парлямэнцкіх выбараў 17 лістапада 2019 году, неабходна вызначыць празрыстыя працэдуры падліку галасоў, каб усе назіральнікі маглі пераканацца, што вынікі сумленныя і падлічаныя належным чынам.
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Назіральнікі ПА АБСЭ не прыедуць на прэзыдэнцкія выбары ў БеларусіПрадстаўнікі кампаніі мяркуюць, што дэманстрацыя кожнага бюлетэня назіральнікам з абвяшчэньнем выніку ўслых стала б сур’ёзным крокам да большай празрыстасьці і надзейнасьці падліку галасоў.
2. Копію пратаколу аб выніках галасаваньня варта завяраць
Выбарчы кодэкс не забараняе назіральніку атрымаць завераную копію пратаколу ўчастковай камісіі аб выніках галасаваньня. На практыцы ў некаторых выпадках выбарчыя камісіі на просьбу назіральнікаў завяраюць пратаколы, у большасьці ж выпадкаў адмаўляюць, спасылаючыся на тое, што не абавязаныя гэтага рабіць.
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: 1 ад БНФ, 5334 ад БРСМ. Хто будзе назіраць за прэзыдэнцкімі выбараміПрадстаўнікі кампаніі перакананыя: запаўненьне копій пратаколаў дазволіць падвысіць гарантыі празрыстасьці вынікаў галасаваньня. Яны зьвяртаюць увагу, што Канвэнцыя аб стандартах дэмакратычных выбараў, выбарчых правоў і свабодаў у дзяржавах-удзельніцах СНД прадугледжвае, што нацыянальным назіральнікам павінна быць дадзена права атрымліваць завераныя копіі пратаколаў аб выніках галасаваньня.
Замацаваньне гэтага права ў дакумэнтах Цэнтральнай камісіі спрыяла б імплемэнтацыі названых палажэньняў Канвэнцыі СНД.
3. Разьбіўка вынікаў галасаваньня па выбарчых участках
На думку прадстаўнікоў кампаніі «Праваабаронцы за свабодныя выбары», празрыстасьці выбарчага працэсу спрыяла б таксама публікацыя Цэнтральнай камісіяй вынікаў галасаваньня з разьбіўкай па выбарчых участках.
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: «Рашэньне абскардзіць нельга, бо рашэньня не было». Як выбаркамы рэагуюць на скаргі пра подпісы за Віктара БабарыкуГэта адзначалася ў выніковай справаздачы місіі БДІПЧ АБСЭ па назіраньні за парлямэнцкімі выбарамі-2019. З мэтай падвышэньня празрыстасьці і падсправаздачнасьці варта публікаваць вынікі з разьбіўкай па кожным выбарчым участку, пры гэтым такія зьвесткі павінны ўключаць колькасьць зарэгістраваных выбарнікаў, колькасьць галасоў, аддадзеных за кожнага кандыдата, колькасьць галасоў „супраць усіх“, а таксама колькасьць сапраўдных, несапраўдных і сапсаваных бюлетэняў.
4. Зрабіць адкрытымі ўсе не апублікаваныя пастановы ЦВК
На афіцыйным сайце Цэнтравыбаркаму разьмяшчаюцца прынятыя пастановы. Разам з тым, як вынікае з маніторынгу сайту камісіі, у адмысловым разьдзеле адсутнічае шэраг пастановаў, наяўнасьць якіх вынікае з нумарацыі апублікаваных дакумэнтаў.
Прадстаўнікі кампаніі просяць разьмясьціць тэксты «зьніклых» пастановаў або паведаміць, чаму іх немагчыма апублікаваць.
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Прафсаюзы, праўладныя аб’яднаньні, камуністы. Хто будзе назіраць за выбараміПералічаныя рэкамэндацыі накіраваныя на ўдасканаленьне выбарчых працэдураў. Іх рэалізацыя не патрабуе ўнясеньня зьменаў і дапаўненьняў у Выбарчы кодэкс, а можа быць зроблена ЦВК у межах сваіх паўнамоцтваў.
Зварот у ЦВК накіраваны ў адпаведнасьці з артыкулам 40 Канстытуцыі Беларусі, у якім адзначана, што кожны мае права накіроўваць асабістыя або калектыўныя звароты ў дзяржаўныя органы.
Прэзыдэнцкія выбары — 2020 у Беларусі. Што важна ведаць
- Шостыя ў гісторыі сувэрэннай Беларусі выбары прэзыдэнта прызначаныя на нядзелю, 9 жніўня 2020 году.
- 65-гадовы Аляксандар Лукашэнка кіруе дзяржавай 25 гадоў. Ніводныя прэзыдэнцкія выбары (2001, 2006, 2010, 2015), апроч першых (1994 год), не прызналі свабоднымі і справядлівымі на міжнародным узроўні.
- Старшыня ЦВК Лідзія Ярмошына адхіліла прапановы праваабаронцаў аб дыстанцыйных прэзыдэнцкіх выбарах у час эпідэміі COVID-19, бо «часу для прыняцьця гэтых захадаў ужо няма». Лукашэнка ня бачыў падставаў пераносіць выбары праз пандэмію.
- ЦВК зарэгістраваў 15 ініцыятыўных груп з 55 заявак.
- Аўтару YouTube-канала «Страна для жизни» Сяргею Ціханоўскаму Цэнтральная выбарчая камісія адмовіла ў рэгістрацыі ініцыятыўнай групы, бо ён адбываў 15 сутак арышту і ня мог асабіста падаць дакумэнты. Тады сваю ініцыятыўную групу ў ЦВК заявіла жонка блогера Сьвятлана Ціханоўская.
- 29 траўня на перадвыбарчым пікеце жонкі затрымалі Ціханоўскага і яшчэ 9 чалавек. Лукашэнка казаў пра акалічнасьці затрыманьня за 4 гадзіны да таго, як яно адбылося.
- 11 чэрвеня ў «Белгазпрамбанку» і шэрагу іншых кампаній прайшлі ператрусы. У Камітэце дзяржкантролю заявілі, што завялі крымінальныя справы аб легалізацыі сродкаў, атрыманых злачынным шляхам, і аб ухіленьні ад сплаты падаткаў у асабліва буйным памеры. Старшыня КДК Іван Тэртэль сьцьвярджаў, што да гэтых спраў мае дачыненьне патэнцыйны кандыдат у прэзыдэнты Віктар Бабарыка. Роўна за 4 гадзіны да заявы Дзяржкантролю Аляксандар Лукашэнка расказаў пра акалічнасьці «справы „Белгазпрамбанку“».
- 18 чэрвеня Віктара Бабарыку і яго сына, кіраўніка ініцыятыўнай групы Эдуарда Бабарыку затрымалі.
- 14 ліпеня ЦВК зарэгістраваў кандыдатамі ў прэзыдэнты Аляксандра Лукашэнку, Сьвятлану Ціханоўскую, Ганну Канапацкую, Андрэя Дзьмітрыева і Сяргея Чэрачня. Не зарэгістравалі Віктара Бабарыку і Валера Цапкалу.
- Ад пачатку выбарчай кампаніі праваабаронцы налічылі больш за 1300 затрыманых: удзельнікі «ланцугоў салідарнасьці», сябры ініцыятыўных груп, актывісты, палітыкі, блогеры, журналісты і проста мінакі на вуліцы. Сотні чалавек пакаралі адміністрацыйнымі арыштамі і аштрафавалі.