Пагаварылі з аўтаркай пра яе трылінгву, мастацкія праекты, міжнароднае прызнаньне, а яшчэ пра тое, чаго цяпер бракуе беларускай літаратуры.
Пра трылінгву і міжнароднае прызнаньне
— Ваша новая кніга — беларуска-нарвэска-ангельская. У гісторыі сучаснай беларускай паэзіі гэта, магчыма, першая трылінгва (ці адна зь першых). Як і чаму адбылося такое ўнікальнае выданьне?
— Шчыра скажу, ня ведаю. Ня ўпэўненая, што гэта першае такое выданьне: мне здаецца, усё ўжо было ў гэтым сьвеце. Нагодай для кніжкі стаўся фэстываль у Осла, куды мяне запрашалі яшчэ два гады таму, але ўсё ніяк не атрымлівалася дабрацца. Гэтай восеньню атрымалася.
— Білінгвы ў беларускіх паэтаў ва ўмовах эміграцыі апошнім часам сталі даволі частай зьявай. Звычайна ў іх арыгінал суседнічае з мовай краіны цяперашняга пражываньня аўтара. У вашай жа кнізе беларускія вершы перакладзеныя якраз не на тыя мовы, у краінах распаўсюду якіх вы цяпер жывяце. То бок гэта выглядае новым узроўнем зацікаўленьня вашай паэзіяй перакладчыкаў, а значыць, і чытачоў. Што адчувае аўтарка ў такім міжнародным ужо прызнаньні?
— Гучна сьмяюся. Мне цяжка даюцца такія паняцьці, як «прызнаньне»: ня ўпэўненая, як яго можна адмераць. Для адных гэта сапраўды нешта значнае, для іншых ня тое каб. Мяне цешыць мажлівасьць непасрэдна ўбачыць рэакцыю публікі на вершы, калі іх чытаюць у перакладзе: тады можна заўважыць, што адгукаецца, а што не зусім. Гэта таксама яшчэ і своеасаблівая праверка на якасьць перакладу. У Осла ўсё прайшло выдатна, і я вельмі ўдзячная Марыне Хоббель, якая перастварыла мае вершы на нарвэскую. Таксама тут цешыцца мая ўнутраная лінгвістка, бо я лічу, што падтрымліваць і перакладаць на мовы, якія ня так шырока распаўсюджаныя, як ангельская ці гішпанская, істотна.
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Вольга Гапеева пра сваю новую кнігу на эміграцыі: «Сапраўдная радзіма бывае толькі ў марах»Пра кнігу бяз назвы і славенскіх выдаўцоў
— Дарэчы, на вокладцы вашай трылінгвы ня бачым яе назвы ні на адной з моваў, што пад вокладкай. Толькі імя і прозьвішча аўтаркі. Гэта новы выдавецкі падыход ці назва недзе схаваная?
— Дызайн робяць самі арганізатаркі фэстывалю, яны атрымліваюць «узор» макету ад Versopolis і могуць яго прытрымлівацца, а могуць і не. На іншых кніжках гэтай сэрыі назва часам бывае. Так, мая ангельскамоўная назывался «Сэрца на трапэцыі», якую рабілі да фэстывалю ў Лэдбэры (Вялікая Брытанія).
Кніга Вольгі Гапеевай
— Кніга выйшла ў сэрыі Versopolis, якую робяць славенцы. Раскажыце, калі ласка, пра яе. Каго і як Versopolis падтрымлівае?
— Плятформа Versopolis была заснаваная ў 2014 годзе як эўрапейская паэтычная плятформа, якая адкрывае новыя магчымасьці для эўрапейскіх паэтаў. Versopolis спрыяе перакладу вершаў на розныя эўрапейскія мовы і публікуе іх у розных фарматах, такіх як электронныя кнігі, друкаваныя буклеты, артыкулы ў інтэрнэце і базе дадзеных паэзіі Versopolis. Акрамя таго, яны падтрымліваюць мабільнасьць паэтаў, арганізуючы іхныя выступы на розных эўрапейскіх літаратурных фэстывалях.
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Найлепшыя беларускія кнігі для дзяцей і падлеткаў: абвясьцілі ляўрэатаў прэміі ЦёткіПра тое, чаго не хапае беларускай літаратуры
— Вы даволі актыўна ўдзельнічаеце ў розных міжнародных літаратурных імпрэзах. Прыкладам, былі на нядаўнім фэсьце ў Нарвэгіі (Oslo Internasjonale Poesifestival). Як, на вашу думку, выглядае сучаснае беларускае прыгожае пісьменства на фоне твораў знаных аўтараў зь іншых краінаў?
— Я ня вельмі люблю параўноўваць, таму мне цяжка адказваць на гэтае пытаньне. Ва ўсіх краінах розныя гістарычныя і сацыяльныя ўмовы, розныя праблемы і традыцыі. Напэўна, чаго можна было б пажадаць беларускай літаратуры — гэта паболей перакладчыкаў і перакладчыц зь беларускай на іншыя мовы сьвету.
Вольга Гапеева, архіўнае фота
— Вы ня толькі словам творыце, але і ўдзельнічаеце ў многіх мастацкіх праектах. Раскажыце пра іх, калі ласка.
— У Грацы ў траўні адбылася выстава «Glaubi unbennantos, або Архіў дробных істотаў» у незвычайным фармаце — на вокнах Афра-Азіяцкага інстытуту на палічках былі разьмешчаныя мае аб’екты і тэксты. Летам я брала ўдзел у адным міжнародным мастацкім праекце «Ars Ignis», прысьвечаным кнігам, што пацярпелі ад пажару 20 гадоў таму ў Ваймарскай бібліятэцы Анны Амаліі. Я напісала для адной такой кніжкі новы тэкст. Цяпер рыхтую выставу ў Ене, адкрыцьцё 23 кастрычніка.
— Што дае сілы для творчасьці?
— Жыцьцё.
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: «Я гаваркая істота на памежжы трох моваў», — перакладчыца Марына Хоббель пра жыцьцё і творчасьць у НарвэгііІ пра новыя вершы
— Першы верш быў напісаны па-беларуску ад пачатку, другі — пераствораны зь нямецкай.
•
аднойчы здараецца раптам
тады
нічога больш не пасуе
ні дабранач, ні як справы
улюбёны колер навязьліва пхае ў плечы
асацыяцыі
непажаданыя
рот крывіцца ў немагчымасьці вымавіць нешта
ён і сам цяпер табу
«ня ведаю» — апошні жгуцік
якім яшчэ можна неяк паварушыць
гэты ніцепадобны выраст на целе прасьцейшых арганізмаў
чытай, на маім,
выратоўвае
няведаньне
постфактум
на жаль немагчымае
тады
здараецца
раптам
і здараецца яно
аднойчы
•
узаранае неба
навальнічнае поле
жнівень
патнее і пахне завершанасьцю
завершаванасьцю
некалькі літар мяняюць настрой
замест цыкадаў — мюнхэнскія конікі
шукаюць каханьня
той хто знайшоў
атрымлівае асалоду ад яго ў цішыні
менш шчасьлівым застаецца
пустая кватэра ў Ене
дзе праз адзіноту можна і спруцянець
зялёнае цельца зьменіць свой колер на колер зямлісты
лапкі да брушка прыціснуцца
так я цябе і знайду
на шафцы ля тэлевізіі
зьдзіўленая
крохкасьцю тваіх вусікаў
даўгіх
як ты сам
калісьці.