Месца для беларускамоўных дзяцей

«Мы так прывыклі да адзіноты: ня толькі наша сям’я, але мне падаецца, што ўсе беларусы. Яны настолькі прывыклі „кучкавацца“ сваімі сем’ямі, сваім невялікім атачэньнем, што вельмі цяжка сутыкацца, давяраць некаму іншаму, рабіць больш шчыльныя суполкі».

Вольга і Віктар Савіцкія — менская сям’я, якая мае шасьцёх дзяцей і шасьцёх унукаў. Яны разважаюць пра тое, ці ёсьць у сьвеце месца беларускамоўным дзецям.



Вольга: «Можна пражыць са сваёй філязофіяй асобна, адбудаваўшы дзесьці маленькую хатку ў лесе. І пражыць, і ня ведаць, і не хацець ведаць, і ня лезьці ані ў якія праблемы. Ці гэта добра? Не! Я лічу, што гэта жахліва і дзяцей гэта нічому не навучыць. Яны выйдуць у сьвет, і яны ня змогуць жыць з гэтым».

Віктар: «У гэтым сьвеце ім месца ня будзе, канечне. Але ім і цяпер няма месца!»

Вольга: «Ну чаму! Вось яшчэ! Ім ёсьць месца. У тым і праблема!»

Віктар кажа, што шмат разважае пра тое, што адбываецца вакол, думае, як у гэтым сьвеце вырасьціць дзяцей. Назіраньні і думкі не заўжды цешаць яго.

«Мы дзяцей выхоўваем такімі, якімі патрабуе грамадзтва. Мы іншымі іх выхаваць ня можам. Нам проста не дазволяць гэта зрабіць. Вось гэта „добра“, а гэта „дрэнна“. І нешта перайначыць — гэта ўжо не пад сілу бацькам. Таму што спрачацца з грамадзкімі ўстаноўкамі — гэта бяз сэнсу. Усё адно грамадзтва пераможа. У іх сілы, у іх сродкі, у іх тэхніка, мазгі, інтэлект — у іх усё ёсьць. Таму задача бацькоў у гэтым грамадзтве ня столькі выхаваўчая, колькі расьлінная. Вырасьціць! Сачыць, каб ён быў здаровы, дагледжаны, накормлены, навучаны.

І чым далей, тым больш дзіцёнак аддаляецца ад сям’і, ад бацькоў. Пачынаючы з садку. Пасьля — школа, інстытут, праца, войска. Вось у войску бацькоў ужо зусім няма. Там грамадзтва ўладарыць над дзіцём напоўніцу. Наша роля поўнасьцю сканчаецца на гэтым. Грамадзтва забірае яго сабе і робіць зь яго тое, што яму трэба».

Вольга: «Ціск усё роўна пачынаецца яшчэ ў садку ці ў школе. Бо і выхавацелькі, і настаўніцы — кожная нясе сваю сям’ю, спрабуе навучыць іх нечаму іншаму. І гэтае іншае — быць у соцыюме, быць сярод грамадзтва, быць гэтым грамадзтвам, быць разам зь імі. І атрымліваецца, што дзіцёнак безабаронны, таму што ў школе яго вучаць так, а дома яго вучаць так. А ў бацькоў ніколі не хапае часу шчыльней агарадзіць гэтага дзіцёнка. Яны занятыя чым? Здабываньнем грошай. Вельмі цікавая эксплюатацыя атрымліваецца. За нас нашых дзяцей выхоўваюць садкі, школы».

Вольга мае ўласную бухгальтарскую фірму. Некаторы час яны арандавалі памяшканьне ў офісным будынку. Але ў крызіс плаціць за яго стала цяжка. Таму Вольга перавезла фірму да сябе ў кватэру — у адным з пакояў цяпер яе офіс.

Віктар: «Беларусізацыя трымаецца і рухаецца сёньня высілкамі прыватных асобаў — змагароў. Гэта аматары на фоне амаль поўнай абыякавасьці афіцыйных дзяржаўных установаў. Але прыватныя намаганьні выклікаюць у грамадзтве насьцярожанасьць, недавер. Таму іхная актыўнасьць можа часам болей пабурыць, чым стварыць».



І Вольга, і Віктар прызнаюць, што хацелі і хочуць, каб іхныя дзеці «не падыходзілі да гэтага грамадзтва». Разумеюць, што грамадзтва будзе іх выштурхоўваць, як гэта сталася з дачкой Кацяй, якая вучыцца цяпер у Польшчы. А нядаўна нарадзіла там дзіця.

Вольга: «У нас зяць юрыст. Мая дачка пабралася шлюбам з хлапцом са Смургоні, які скончыў тут юрыдычнае навучаньне. Перад атрыманьнем дыплёма меў вельмі вялікі ціск звонку...»

Віктар: «Ды гэбісты, хто ў нас цісьне!»

Вольга: «Так. „Ці не жадаеце на нас папрацаваць“ — але ня ў штаце, а так, мясцовым стукачом. Дык хлопец выявіўся мацнейшым, ён перахітрыў, перажыў гэта».

Віктар: «Але праз два тыдні прыйшла позва ў войска».

Вольга: «Каб не бацькі, яго б адразу забралі. А нарадзіўся ў іх дзіцёнак. Трэба зрабіць яму дакумэнты. Ну і што, што дзіцёнак нарадзіўся на тэрыторыі Польшчы? Гэта ж ня значыць, што ён стаў палякам. Тут пачынаецца зачараванае кола: дзіцёнак нарадзіўся не на тэрыторыі Беларусі, значыць, маці ня мае амаль аніякіх правоў ані на дапамогі, ані на ільготы».

Наймалодшы сын Савіцкіх — сямігадовы Багдан. Данік — агульны сын Віктара і Вольгі. Бачачы, як працуе мама, ён марыць стаць «галоўным бухгальтарам». З Сухарава яго кожны дзень возяць у першы кляс беларускамоўнай гімназіі, што ў цэнтры Менску. Ад папярэдніх шлюбаў у Савіцкіх яшчэ дзеці — дарослыя, якія знайшлі ці яшчэ шукаюць свой шлях у жыцьці. І якія ўжо дадалі ў сям’ю шасьцёх унукаў.

Віктар: «Даньчык — першы, і адзін мужык, астатнія ўсе жанчыны. Потым у яго ідуць старэйшыя сёстры — Ксеня, Каця, Анюта, Уля і Яна. Здаецца, усе. Такія вось у нас дзеці. І такія ўнукі».

Вольга: «Пяцёра ўнучак і адзін унук».

Віктар: «Так, тое самае — пяцёра жанчын і адзін хлапец».



Радыё Свабода: «Данік, табе што падабаецца ў школе?

Данік Савіцкі: «Мне падабаецца чытаньне, выяўленчае мастацтва, як мы лічым, як займаемся матэматыкай. Яшчэ ў нас ёсьць адна настаўніца, якая прыходзіць у другую палову дня, яе завуць Аліна Генадзьеўна. Толькі іншым разам яе дзеці ня слухаюцца, і яна злуе».

Радыё Свабода: А як зрабіць так, каб дзеці слухаліся?

Данік: Гэта ўжо ніхто ня ведае. Таму што іх там ня ўкласьці спаць. Як укладзеш спаць і пакінеш іх саміх, то яны балабоняць, пакуль Аліна Генадзьеўна ня прыйдзе.

Радыё Свабода: Дык, можа, ня трэба спаць?

Данік: Не, да другой клясы мы будзем спаць.

Радыё Свабода: А хочаце вы спаць?

Данік: Ня ўсе.

Радыё Свабода: Але нехта хоча?

Данік: Усе дзеці ня хочуць амаль спаць, але ўсё ж такі давялося спаць у першай клясе.

Вольга: «Выхаваўчыя працэсы вельмі палітызаваныя і даюцца бацькам цяжка. Напрыклад, мы вучым дзіцёнка ад маленства размаўляць па-беларуску, на сваёй мове. Гэта ўжо мая балючая тэма. Я хутчэй знайшла, як вывучыць літары па-польску, вельмі шмат цікавых дыскаў па-расейску, ёсьць некаторыя ўкраінскія рэчы. А на нашай мове няма.

Выпусьцілі некалькі шыкоўных кніжак „Добрыя вершы“ пра літары, пра азбуку. Вельмі падабаецца кніжка пра Капітана Танаку, Багдан на ёй вырас. У „Нашай ніве“ была старонка дзіцячая, а цяпер няма — шкада.

Можна навучыць дзіцёнка шмат якім мовам, шмат чаго ёсьць, апроч сваёй роднай мовы».

Віктар: «А прычына тут, у нас, сярод нас жыве — вось за сьценкай, тут... Яна ня звонку навязаная, ня рускімі, не палякамі, не ўкраінцамі. Яна наша! Мы такія! Чаму такія? Ня ведаю».

Вольга кажа, што ўсё адно галоўнае ў жыцьці — гэта мець магчымасьць рэалізацыі і не заставацца ў межах прымусовага гета, у якое загналі сябе самі.

«Дзеці знаходзяць свой шлях, таму што мы іх падпіхваем. Мы кажам, што за гэтым «плотам» ёсьць нешта большае. Там можна знайсьці, мажліва, тое, што тут ня знойдзеш. І галоўнае — гэта не мажлівасьць зьехаць, жыць там ці застацца тут. Я ведаю дакладна, што і там, у Польшчы, мая старэйшая дачка Кацярына з мужам размаўляюць на сваёй мове. І галоўнае — гэта навучыць ня толькі свабодзе, але і адказнасьці за гэтую свабоду. Вось мне вельмі падабаецца показка, я яе распавяду: «У самалёце перавозяць заапарк. Варона б’ецца ў клетцы: «Свабоды хачу! Свабоды!» Насарог кажа: «Варона, ну што ты мітусісься, сядзела б ты спакойна!» — «Я свабоды хачу! Я птушка свабодная!» — «Ну хіба так свабоды просяць?» Тут насарог разьбягаецца — хрась у борт, самалёт на дзьве часткі, усе лятуць уніз. Варона шчасьлівая, кажа: «Насарог, ты лётаць умееш?» — «Не». — «Ну дык і навошта табе свабода?»