Чаму МЗС Беларусі ўсхвалявала праблема правоў чалавека ў сьвеце?

Удзельнікі: палітоляг Андрэй Фёдараў і дырэктар па дасьледаваньнях Лібэральнага клюбу Яўген Прэйгерман.

Зьмест справаздачы

Валер Карбалевіч: «Найперш — пра зьмест згаданага дакумэнту. У сьвеце шмат краін, дзе парушаюцца правы чалавека, асабліва ў Афрыцы, Азіі. Але МЗС чамусьці асноўную ўвагу аддаў краінам ЭЗ і ЗША. Чаму?»

Андрэй Фёдараў: «ЗША і ЭЗ найбольш жорстка крытыкуюць беларускі рэжым за парушэньні правоў чалавека. І вось справаздача МЗС Беларусі — гэта „наш адказ Чэмбэрлену“. Там згадваецца 25 краінаў, дзе парушаюцца правы чалавека. Усе — краіны ЭЗ, за выключэньнем Люксэмбургу, Мальты і Кіпру, плюс ЗША.

У гэтай справаздачы ЗША прысьвечаныя чатыры старонкі, з фатаздымкамі. Аналягічная справаздача, падрыхтаваная Злучанымі Штатамі пра парушэньні правоў чалавека ў Беларусі, утрымлівае 55 старонак аднаго тэксту бяз здымкаў. Плюс існуе справаздача Дзярждэпартамэнту ЗША пра парушэньне рэлігійных свабод у Беларусі аб’ёмам 12 старонак. У суме атрымліваецца, што ў маленькай Беларусі амэрыканцы знайшлі ў 30 разоў болей парушэньняў правоў чалавека, чым беларусы ў вялікіх ЗША.

І трохі пра зьмест. Ёсьць там такі факт. ЗША закідваецца, што на тэледэбаты падчас апошніх прэзыдэнцкіх выбараў былі запрошаныя толькі прадстаўнікі Дэмакратычнай і Кансэрватыўнай партыяў. Цяжка паверыць, што ў МЗС Беларусі ня ведаюць, як называецца другая вялікая партыя ЗША: не Кансэрватыўная, а Рэспубліканская.

Таксама сьцьвярджаецца, што прадстаўніца партыі зялёных была некалькі разоў затрыманая паліцыяй падчас удзелу ў мірных дэманстрацыях пратэсту. Чаму так мала? Чаму ня больш за 20? Гэта вялікі недагляд з боку МЗС».

Карбалевіч: «Так, хачу нагадаць, восеньню Лукашэнка падчас сустрэчы з студэнтамі казаў, што больш за 20 кандыдатаў у прэзыдэнты ЗША кінутыя ў турму».

Яўген Прэйгерман: «Ва ўводзінах да справаздачы міністар замежных спраў Макей тлумачыць, чаму выкрываюцца менавіта краіны ЭЗ і ЗША. Таму што яны крытыкуюць Беларусь за сытуацыю з правамі чалавека. Маўляў, паўсюль ёсьць праблемы з правамі чалавека, кожная краіна ідзе сваім шляхам. Таму ня трэба нас крытыкаваць.

Каму гэты даклад адрасаваны? Ня думаю, што ён адрасаваны Захаду ці нават беларускаму грамадзтву. Бо ў беларускіх дзяржаўных мэдыях увесь час зьяўляюцца матэрыялы пра парушэньні правоў чалавека на Захадзе.

Думаю, гэтая справаздача зарыентаваная на Лукашэнку. Макей, які атрымаў дазвол на пачатак перамоўнага працэсу з Захадам, мусіць паказаць, што ён вытрымлівае ідэалягічную пазыцыю».

У чым сэнс зьяўленьня гэтага дакумэнту?

Карбалевіч: «Вядома, што Кітай кожны год робіць падобную справаздачу пра парушэньне правоў чалавека, і найбольш ён знаходзіць іх у ЗША. Вось і афіцыйны Менск пайшоў гэтым шляхам. Гэта фактычна абвяшчэньне новага раўнду ідэалягічнай вайны з Захадам? Ці на каго скіраваная гэтая справаздача?»

Фёдараў: «Згодзен з тым, што галоўны адрасат гэтага дакумэнту — Лукашэнка. Гэта дэманстрацыя таго, што МЗС не здае пазыцый. Але ж я б не выключаў, што справаздача адрасаваная і беларускаму грамадзтву. Вядома, цяжка ўявіць, што шмат людзей палезуць у інтэрнэт на сайт МЗС, каб чытаць гэтую справаздачу.

Але ўжо сёньня ў галоўным друкаваным афіцыёзе — газэце „Советская Белоруссия“ — надрукаваны камэнтар да гэтай справаздачы. Яго прачытае значна больш людзей. І яны прыйдуць да высновы, што, па-першае, наш МЗС ня сьпіць у шапку. А па-другое, няма чаго дакараць нас пытаньнем пра правы чалавека, калі ў вас саміх з гэтай справай ня ўсё ў парадку».

Карбалевіч: «Сапраўды, магчыма, гэты дакумэнт разьлічаны на электарат Лукашэнкі, які дрэнна інфармаваны, у ЗША і краінах ЭЗ ніколі ня быў».

Прэйгерман: «Думаю, эфэкт ад гэтага дакумэнту будзе нулявы. Ён ніяк не паўплывае на адносіны Беларусі з Захадам. Можа, толькі заходнія амбасадары яго згадаюць у справаздачах для сваіх міністэрстваў замежных спраў».

Як паўплывае гэты дакумэнт на адносіны паміж Беларусьсю і Захадам?

Карбалевіч: «Апошнім часам афіцыйны Менск робіць крокі па размарожваньні адносін з Захадам. Міністар замежных спраў Беларусі Уладзімер Макей правёў шэраг сустрэч з эўрапейскімі амбасадарамі. Мінулым тыднем Лукашэнка даў заданьне Макею актывізаваць супрацоўніцтва з заходнімі партнэрамі. Тут цікавы сам тэрмін — „партнэры“. Лукашэнка правёў нараду па ўдасканаленьні выбарчага заканадаўства, прычым асабліва не хаваў, што гэта робіцца па прапанове АБСЭ. І вось на гэтым тле зьяўленьне гэтага дакумэнту, які ідзе ўразрэз з гэтымі плянамі і намерамі кіраўніцтва Беларусі. Як адно стасуецца з адным?

Вось сп. Прэйгерман кажа, што гэта ніяк не паўплывае на адносіны Беларусі з Захадам. Але падчас палітыкі дыялёгу паміж Беларусьсю і ЭЗ у 2008–2010 гадах прапагандысцкая кампанія супраць краін ЭЗ была згорнутая, пра эўрапейскія краіны давалася ў асноўным нэўтральная інфармацыя. Больш крытыкі тады гучала адносна Расеі. А вось цяпер ставіцца задача актывізаваць дачыненьні з Захадам і адначасова ладзіцца, так бы мовіць, антызаходняя ідэалягічная дывэрсія».

Фёдараў: «Сп. Прэйгерман кажа, што паколькі ў беларускіх дзяржаўных мэдыях пастаянна вядзецца антызаходняя кампанія, то і гэтая справаздача ня выкліча вялікага рэзанансу. Але ёсьць розьніца паміж матэрыяламі ў мэдыях і афіцыйным дакумэнтам МЗС. Бо пра мэдыйныя матэрыялы можна сказаць, што гэта меркаваньне журналістаў, у нас жа свабода слова. А дакумэнт МЗС — гэта афіцыйная пазыцыя дзяржавы.

Але я згодзен, што гэта ніяк не паўплывае на адносіны Беларусі з Захадам. Бо ў ЗША і ЭЗ цудоўна разумеюць, які сэнс зьяўленьня гэтай справаздачы».

Прэйгерман: «Беларускія ўлады хочуць пачаць перамоўны працэс з Захадам, пры гэтым каб праблема правоў чалавека была вынесена за дужкі. Асаблівых супярэчнасьцяў у дзеяньнях МЗС Беларусі я ня бачу. У адрозьненьне ад 2008–2010 гадоў, цяпер гэты працэс толькі на самым пачатку. Калі ён дасягне таго ўзроўню, які быў тры гады таму, тады, магчыма, ідэалягічнае супрацьстаяньне і ня будзе мець такой вастрыні.

Увогуле, ці магчыма, што сытуацыя вернецца ў тыя часы? Бо за гэты час зьявіўся вялікі нэгатыўны досьвед. Ёсьць 19 сьнежня 2010 году. Ёсьць крыўда Лукашэнкі на Польшчу і Нямеччыну, на ЭЗ, якія, на ягоны погляд, падманулі афіцыйны Менск».

Фёдараў: «Нягледзячы на імкненьне палепшыць адносіны з Захадам, кіраўніцтва Беларусі хоча прадэманстраваць сваю непахіснасьць».